Osgiliath to pierwsza stolica Gondoru, miasto wzniesione na obu brzegach Anduiny w połowie drogi między Minas Anor a Minas Ithil. Założone zostało przez Elendila i jego synów, Isildura oraz Anáriona, w 3320 roku Drugiej Ery.

Od początku była to największe i najwspanialsze miasto Południowego Królestwa. Ważnymi tamtejszymi budowlami był Dom Króla i Gwiaździsta Kopuła, gdzie przechowywano Kryształ Osgiliath, najważniejszy z palantírów Gondoru. Nad rzeką, przepływającą przez środek miasta, wzniesiono liczne mosty, a do miejskich nabrzeży mogły przybijać statki.

W 3429 roku Drugiej Ery Anárionowi udało się obronić Osgiliath przed atakiem wojsk Saurona. Przez następne stulecia miasto rozwijało się i rozkwitało. Jego zmierzch zapoczątkowała Waśń Rodzinna, wojna domowa, podczas której w Osgiliath przez pięć lat (1432 –1437 Trzeciej Ery) bronił się prawowity król Eldacar przed buntownikami pod wodzą Castamira. W końcu jednak, miasto zostało zdobyte, a w pożarze i walkach zniszczono znaczą jego część (zginęło też wielu mieszkańców). Największy gmach, Gwiaździstą Kopułę, w której przechowywano palantír i od której nazwano miasto, również zniszczono.

Ostatecznym ciosem dla stolicy był Wielki Mór (1636 rok Trzeciej Ery), zaraza w trakcie której większość tamtejszej ludności zmarła, reszta zaś uciekła do innych prowincji. W tej sytuacji król Tarondor (w 1640 roku) przeniósł siedzibę monarszą do Minas Anor, a miasto zaczęło popadać w ruinę.

W 2475 roku Trzeciej Ery roku Osgiliath zostało zajęte przez orków z Mordoru (zniszczyli oni ostatni most), a po krótkim czasie odbite przez Boromira, syna namiestnika Denethora I. Po tych wydarzeniach miasto całkowicie opustoszało i stało się jedyną placówką wojskową strzegącą Gondoru przed napaścią ze wschodu.

Wschodnia część miasta została zajęta przez wojska Mordoru (być może około 2954 roku), jednak na początku rządów Denethora II żołnierze Gondoru odbili ją i odbudowali most, by móc przerzucać swoje siły na drugi brzeg rzeki. Stan ten utrzymał się do Wojny o Pierścień.

W toku kolejnych walk (Bitwy o Osgiliath), wpierw wojska Mordoru zajęły wschodnią część miasta (20 czerwca 3018 roku)[1], a później zachodnią (12 marca 3019 roku)[2]. Podczas oblężenia Minas Tirith Osgiliath było zapleczem armii Saurona i tam zbudowano m. in. wielkie wieże oblężnicze.

W Czwartej Erze miasto zostało odbudowane, nie odzyskało jednak dawnej świetności, stolicą państwa pozostało Minas Tirith.